Willy Heylen en Rutger Keuten over innovatieve zorg en welzijnsprojecten

Vanaf 1 januari 2025 worden partners erkend door Opgroeien en het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) een verplichte partner binnen elke zorgraad. Dat biedt alvast nieuwe kansen om intersectorale samenwerking te versterken. Door deze partners een plaats te geven in de werking van de zorgraad wordt er ook de nodige aandacht gegeven aan de doelgroep kinderen en jongeren en personen met een handicap. In 2024 is het dus aan de zorgraden en actoren erkend door VAPH en Opgroeien om elkaar te ontmoeten en te leren kennen. Anderzijds zijn er op heden al veel boeiende samenwerkingen en intersectorale projecten gaande waar een zorgraad samenwerkt om de kwaliteit van zorg en ondersteuning voor kinderen en jongeren en hun netwerk te verbeteren.

In dit uniek dubbelinterview delen Willy Heylen en Rutger Keuten hun inzichten over twee boeiende projecten binnen het eerstelijnslandschap; “Born in Belgium” (BIB) en “OverHoop”. Deze projecten, actief in respectievelijk de Eerstelijnszones (ELZ) Mechelen-Katelijne en Dender, belichten de inzet op samenwerking en innovatie in de zorg voor kwetsbare groepen

De projecten onder de loep

ELZ Mechelen-Katelijne ondersteunt BIB (Born in Belgium) als een RIZIV-project dat een digitale tool biedt voor professionals in de zorg voor (kwetsbare) zwangere vrouwen.
Willy Heylen vertelt: “De tool is met andere woorden een online, gedeeld platform dat informatie over de psychosociale situatie van de zwangere vrouw centraliseert en ter beschikking stelt van haar hulp- en zorgverleners uit de (para)medische en sociale sector, dit volledig conform de privacy wetgeving (GDPR). Tijdens de zwangerschap wordt gescreend naar psychosociale kwetsbaarheden, zodat de hulp- en zorgverleners vervolgens proactief en efficiënt een gepersonaliseerde zorg aan kunnen bieden.“

Rutger Keuten (ELZ Dender) beschrijft “OverHoop” als een initiatief gericht op het versterken van veerkracht bij kinderen en jongeren in bijzondere omstandigheden, met ondersteuning voor eerstelijnsactoren. “OverHoop is een project van de Koning Boudewijnstichting dat in opdracht van de Vlaamse overheid en met de hulp van professionele en informele actoren in Vlaanderen en Brussel bouwt aan meer preventie en een versterkte aanpak van ontwikkelingstrauma en de ingrijpende gebeurtenissen die daaraan voorafgaan. Bij Eerstelijnszone Dender zetten we binnen dit project volop in op het versterken van veerkracht bij kinderen en jongeren die opgroeien in bijzondere omstandigheden. Veerkracht verwijst naar iemands mogelijkheden om, ondanks een moeilijke situatie, toch overeind te blijven of terug recht te krabbelen. Veerkracht gaat over het kunnen beschikken over voldoende ondersteunende factoren als buffer tegen een (langdurig) negatieve impact van een moeilijke situatie.”

Gemeenschappelijk is dat beide projecten het belang van alle eerstelijnsprofessionals benadrukken, en samenwerking vooropstellen.

Wat willen jullie realiseren met deze projecten?

Willy: “BIB richt zich op vroegdetectie van psycho-sociale kwetsbaarheden. Dit principe past perfect in de visie van ‘de eerste 1000 dagen’ waarbij gesteld wordt dat de leefomstandigheden van een kind tijdens zijn/haar eerste 1000 dagen zeer bepalend zijn voor de rest van zijn/haar leven. Dus winst in die periode betekent winst in een gans mensenleven. Daarnaast willen we samenwerking tussen verschillende actoren bevorderen door goede en snelle doorverwijzing en door gemeenschappelijke dossiervorming over partners heen. “

Willy: ” BIB is in onze ELZ gestart in september 2022 met de oprichting van een stuurgroep. In het voorjaar 2023 zijn er samenwerkingsafspraken gemaakt en werden vormingen gegeven. Vervolgens werden we uitgedaagd om optimaal op de GDPR-regels te anticiperen, wat eind 2023 is gelukt in samenwerking met alle partners. En zo is AZ Sint-Maarten vanaf december met screenings begonnen. We willen met ons project zoveel mogelijk eerstelijnsactoren binnen zorg- en welzijn bereiken. Omdat eerstelijnsprofessionals zo dicht bij gezinnen staan, zijn zij de actoren bij uitstek om bijzondere omstandigheden te detecteren en kunnen zij door een veerkracht bevorderende benadering ervan een groot verschil maken voor kinderen, jongeren en ouders.“

OverHoop focust zich op het ondersteunen van veerkracht bij kinderen en jongeren. “Het project heeft tot doel om eerstelijnsactoren bij deze taak gericht te ondersteunen, onder meer door het voorzien van concrete handvatten en vorming. De Kindreflex en Familiereflex zijn daarbij inhoudelijk richtinggevende kaders. Op termijn zou het mooi zijn om te merken dat de handelingsverlegenheid rond dit thema bij de hulp- en zorgverleners in de eerste lijn is gedaald.“ Het project loopt voor 1 jaar en werd gestart in december 2023. Met dit project mikken we op een brede groep eerstelijnsactoren én richten we ons op kinderen en jongeren in kwetsbare situaties. Nadien is het de bedoeling om een verdere uitrol te voorzien in andere eerstelijnszones. Iets wat de KBS momenteel bekijkt op welke manier dit concreet zal gebeuren.” Vertelt Rutger.

De kracht van beide projecten ligt in de brede samenwerking. Kan je daar meer over vertellen?

BIB werkt samen met een diversiteit aan partners in de gezondheidszorg en welzijnssector. Zo zitten in de stuurgroep AZ Sint Maarten (dienst Materniteit (gynaecologen, vroedvrouwen) en de sociale dienst), het Wijkgezondheidscentrum Wel&Wee, de Vroedvrouwenkring Dijle-Nete , Sociale Huizen van Mechelen en Sint-Katelijne-Waver, Huizen van het Kind, OPkomst Team Mechelen, Kind&Gezin, CKG Bethlehem, CGG de Pont en PANGG0-18. BIB bevordert de samenwerking tussen gezondheidszorg, welzijn en lokale besturen.
Willy kadert dit project: “Als ELZ hebben wij de expliciete opdracht om geïntegreerde zorg te promoten in een driehoek tussen 3 clusters: Gezondheidszorg, Welzijn en Lokale Besturen. Onze 4de cluster: de Persoon met een Zorg en OndersteuningsNood, moet hier finaal beter van worden. Daarom ondersteunen we expliciet projecten waar meerdere partners samenwerkingsafspraken maken. BIB is bij uitstek een project dat samenwerking tussen deze 3 clusters bevordert. Het BIB project intensifieert en formaliseert deze samenwerking. Met dit alles zetten we ook in op een duurzaam project.”

Eerstelijnszone Dender bundelt krachten met onder andere het Vlaams Expertisecentrum Kindermishandeling (VECK) en Familieplatform. Ook het Agentschap Opgroeien en CGG Schelde Dender Waas zijn belangrijke partners in dit project. “Tot slot is er VIVEL, zij volgen ons project mee op en bieden ondersteuning bij een mogelijke uitrol in andere eerstelijnszones.“sluit Rutger af.

“Heel wat partners benadrukken dat de concrete acties zeer inspirerend werken. Voor partners die niet zo gekend zijn met het thema, een kans om een grotere bewustwording te creëren rond ‘ontwikkelingstrauma’. Maar vooral zorgt Overhoop voor verbinding tussen actoren en nieuwe bruggen tussen partners die elkaar momenteel niet of minder goed kenden. Het gemeenschappelijk doel zorgt voor samenwerking” maakt Rutger zijn punt duidelijk.

Voorwaarden voor succes

Willy licht toe dat BIB een tweevoudige tool is die vorm krijgt met RIZIV middelen. “De twee troeven zijn enerzijds een wetenschappelijk onderbouwd screeningsinstrument (dat vroegdetectie en snelle doorverwijzing mogelijk maakt) en anderzijds een gemeenschappelijke dossiervorming (waar meerdere zorg- en welzijnsactoren toegang krijgen tot een gezamenlijk dossier). Er zijn voldoende middelen om knelpunten gepast aan te pakken en aangezien het om pionierswerk gaat, zijn er wel wat zaken die voor verbetering vatbaar zijn. De tool zorgt nu al voor een goede vroegdetectie. Maar dit is pas zinvol als op die detectie snel een doorverwijzing kan volgen naar de best passende hulp. Die hulp dient dan ook voldoende beschikbaar en toegankelijk te zijn (zo kunnen bv. wachtlijsten voor psychologische hulp belemmerend zijn voor het Zorgpad). En de tool moet een goede en efficiënte communicatie mogelijk maken tussen alle betrokken actoren. Beroepsgeheim en zeker medisch beroepsgeheim maken het (terecht) moeilijk om alle info te delen. Toch dient gezocht te worden hoe essentiële/noodzakelijke info vanuit gezondheidszorg kan gedeeld worden met welzijnspartners (zo wordt bv. info over partnergeweld vaak onder medisch beroepsgeheim gecategoriseerd, waardoor het door maatschappelijk werkers van welzijnspartners met een aanbod Intra Familiaal Geweld niet kan gelezen worden). Dit alles natuurlijk mits expliciete toestemming van de patiënt/cliënt“

In het project OverHoop spreekt Rutger van een geslaagde samenwerking, als bij zorg- en hulpverleners in de eerstelijnszone de handelingsverlegenheid rond dit thema zou dalen en bijgevolg de kennis van het thema groter is geworden en breder wordt gedragen door de reeds aangehaalde actoren. “Daarnaast biedt het project de mogelijkheid dat huidige partners van het ELZ-netwerk nu al kunnen kennismaken met de sector opgroeien zodat er op deze manier, via het Overhoop-project, reeds samenwerkingen kunnen ontstaan of verder kunnen uitgebouwd worden.”

Meer weten?

Wil je meer weten over het Born in Belgium project in ELZ Mechelen-Katelijne contacteer dan Willy Heylen willy.heylen@elzmechelenkatelijne.be.
Meer informatie over het OverHoop project in ELZ Dender kan je verkrijgen bij Rutger Keuten rutger.keuten@elzdender.be

Ontdek meer op eerstelijnszone.be