Auteur: Vivel

Wanneer komt iemand in aanmerking voor een behandeling Eerstelijnspsychologische zorg?

Eerstelijnspsychologische zorg is gericht op het versterken van het eigen psychologisch welzijn of steun te bieden aan de mensen om zich heen, maar ook op het verduidelijken van de hulpvraag of klacht, om de verergering ervan te voorkomen of behandeling van onderliggende problemen die een belangrijke impact hebben op het functioneren. Deze zorg is bedoeld voor personen met lichte tot matige psychische problemen. Binnen deze doelgroep, en analoog aan het quintuple aim, gaat de aandacht prioritair naar de meest kwetsbare doelgroepen voor wie de drempel naar psychologische zorg als hoger wordt ervaren. De drempel kan betrekking hebben op socio-financiële, leeftijdsgerelateerde, psychische, culturele of andere elementen.

Hoe weet ik als psycholoog wanneer ik iemand binnen of buiten geconventioneerde uren moet zien?

Met het huidige budget kan niet voorzien worden in een volledig aanbod eerstelijnspsychologische zorg. Daarom werd er bepaald dat de prioriteit ligt op personen van kwetsbare doelgroepen. Deze groepen worden geïdentificeerd aan de hand van een uitgebreide populatie-analyse waar de noden van de populatie in een bepaalde regio en hiaten in het reeds bestaande aanbod in kaart worden gebracht. De verstrekker zal bij voorkeur zijn zorg binnen de conventie zo organiseren dat de instroom van een welbepaalde kwetsbare doelgroep optimaal is. Dit kan onder andere door nauw samen te werken met preferentiële partners, op vindplaatsen zorg te voorzien waar de doelgroep zich reeds bevindt, het aanbod aan te passen aan de doelgroep en op een correcte manier bekend te maken. Natuurlijk is een goede indicatiestelling belangrijk. Om dit te garanderen worden er globale vormingen ontwikkeld die de verstrekker ondersteunen om toeleiding en triage te optimaliseren.

Het aanbod is gericht op kinderen, adolescenten en volwassenen, zonder leeftijdsgrens, die een hulpvraag hebben die wijst op milde tot matige problemen. Wat zijn matige of milde problemen? 

Uit wetenschappelijk onderzoek (KU Leuven, Prof. Dr. Ronny Bruffaerts et al) blijkt dat de prevalentie van de psychische problematiek bij de Belgische volwassen bevolking (18+) als volgt is verdeeld: 67 % vertoont geen enkel psychisch probleem, 18 % lichte tot milde psychische problemen, 9 % milde tot matig ernstige problemen – psychische stoornis, 4 % complexe psychische stoornis(sen) en 2 % ernstige psychische aandoeningen.  Bij kinderen en jongeren is die ‘tussengroep’ nog iets groter. We kunnen dit zien als psychische klachten die wel een impact hebben op het functioneren van een individu, maar nog niet in die mate dat die persoon gedurende een langere periode schooluitval of werkverzuim vertoont. Er is echter wel een impact op het welbevinden van die persoon, waardoor hulp zeker aangewezen is om te voorkomen dat die problemen escaleren. Enkele veel voorkomende problemen die we zien in de praktijk zijn angstklachten (bv piekeren, faalangst), depressieve klachten, problemen op vlak van zelfbeeld, (beginnende) eetproblemen, problemen op vlak van omgaan met emoties, stressklachten, sociale problemen, identiteitsproblemen en levensfaseproblemen en problemen op vlak van impulscontrole.

De conventie richt zich ook specifiek op de doelgroepen die door de Hoge Gezondheidsraad als kwetsbaar werden aangeduid tijdens de Covid – 19 pandemie: welke zijn deze precies? 

De basis van de conventie was het protocolakkoord gesloten door de verschillende regeringen van ons land betreffende de gecoördineerde aanpak voor de versterking van het psychisch zorgaanbod in het kader van de COVID-19 pandemie. Dit akkoord beroept zich op de Hoge Gezondheidsraad voor de identificatie van belangrijke kwetsbare doelgroepen zoals waaronder kinderen en ouders in kwetsbare gezinnen, jongvolwassenen, mensen met multimorbiditeit, mensen met reeds bestaande geestelijke gezondheidsproblemen inclusief personen met een mentale handicap, medewerkers in gezondheidszorg en welzijn, sociaal uitgesloten groepen, zelfstandigen en loontrekkenden met risico tot arbeidsongeschiktheid, mensen met langdurige klachten na een COVID-19 infectie, mensen die een dierbare hebben verloren, financieel kwetsbare groepen. Dit is zeker geen exhaustieve lijst. De opeenvolgende gezondheids-, sociale en financiële crisissen tonen aan dat over tijd nieuwe ‘kwetsbare doelgroepen’ geïdentificeerd kunnen worden, met het actuele voorbeeld van Oekraïense vluchtelingen. Wat als een kwetsbare doelgroep beschouwd kan worden is ook regio-afhankelijk.

Ook mensen met een reeds bestaande geestelijke gezondheidsprobleem zijn een doelgroep. Hoe definieer je deze? 

Lichte tot matige psychische problemen refereren vooral naar de huidige hulpvraag van een cliënt. Een vraag naar versterken van de eigen weerbaarheid of omgaan met stress kan passen binnen een eerstelijnspsychologisch traject, ook als de cliënt een onderliggende reeds gestabiliseerde problematiek zou hebben waarvoor hij in het verleden al in behandeling is geweest. Dit psychologische zorgaanbod betreft een aanvulling op het reeds bestaande aanbod in de geestelijke gezondheidszorg. We hopen met dit nieuwe aanbod vooral ook burgers voor wie de stap naar zorg momenteel te groot is, toch te kunnen aantrekken voordat hun problematiek kan escaleren.

Hoe identificeer je de kwetsbare doelgroepen als psycholoog bij je intakegesprek? Zijn hier bepaalde tools of handvaten voor?

Tijdens een intakegesprek is dit heel moeilijk om te doen. In een eerste gesprek wil je vooral de problematiek bespreken en de hulpvraag verkennen. Daarnaast wil je ook een vertrouwensrelatie opbouwen. Om te kijken of iemand in aanmerking komt voor de hulp vanuit de conventie is het dus belangrijk om hier in de fase van aanmelding bij stil te staan. Ook de verwijzers (huisartsen, CLB’s, OCMW’s, andere eerstelijnsactoren) hebben hierbij een belangrijke taak. En het is bovendien niet altijd haalbaar om bij elke individuele cliënt af te toetsen of die zeker tot een kwetsbare doelgroep behoort. Wie deze kwetsbare doelgroepen zijn is gebaseerd op de een grondige populatie-analyse per regio. Wat belangrijk is, is dat we als groep van klinisch psychologen en orthopedagogen samen met de eerstelijnsactoren binnen de eerstelijnszones en de netwerken geestelijke gezondheidzorg deze toeleiding naar de zorg vanuit de conventie organiseren. En dat we er samen voor zorgen dat die kwetsbare doelgroepen zeker de zorg krijgen die ze nodig hebben. Het is een echt ‘wij’ verhaal en geen individueel verhaal. Hiervoor is ook het groepsaanbod heel belangrijk dat in de meeste regio’s nu heel goed op kruissnelheid komt! Via een laagdrempelig groepsaanbod van cursussen en trainingen, kunnen we meer mensen bereiken.