‘Zorgzame Buurten’ streven naar een solidaire en warme leefomgeving met een betere levenskwaliteit voor iedereen. Ze zetten in op sociale cohesie en streven naar een geïntegreerde zorg en welzijn. In totaal zijn er 132 projecten lopende over heel Vlaanderen en Brussel tot eind februari 2024.
Het project #Iedereen buitengewoon Paspoel is daar één van. Een waardevol project dat lokaal echt een verschil maakt. Wij gingen het gesprek aan met Evelyne Stassen, schepen van Sociale zaken in Tongeren en lid van de zorgraad, Dr. Luc Hendrix, voorzitter van Eerstelijnszone ZOLim en Brecht Jans, coördinator Buurtgerichte Zorg. Zij vertellen ons meer over de betekenis van Zorgzame Buurten en hun ervaringen met #Iedereen buitengewoon Paspoel.
Zorgzame Buurten, hoe zit het ook alweer in elkaar?
Het zorgzame buurtenbeleid van minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Hilde Crevits, is een onderdeel van het relanceplan Vlaamse Veerkracht van de Vlaamse Regering. Het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG) coördineert het beleid.
Om tot duurzame zorgzame buurten te komen, worden de projecten ondersteund via vormingen en coaching door een ad hoc consortium van kennisinstellingen en middenveldorganisaties, onder coördinatie van de Koning Boudewijnstichting. Daarnaast is er nog een flankerend wetenschappelijk onderzoek van het Steunpunt WVG, dat werkt aan een toolbox voor startende zorgzame buurten en aan beleidsaanbevelingen. Het Departement WVG zet zich, samen met de agentschappen en stakeholders, tegelijkertijd in voor het verspreiden van informatie en inspiratie om zoveel mogelijk lokale besturen en welzijns- en zorgorganisaties te ondersteunen in het voeren van een zorgzame buurtenbeleid.
VIVEL is actief als consortiumlid, en ondersteunt samen met de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) de zorgraden en lokale besturen via het leernetwerk Zorgzame Buurten.
Wat betekent het project Zorgzame Buurten voor jullie?
Evelyne: Kort en bondig: een absolute meerwaarde! Het project vertrekt namelijk lokaal en bottom-up, wat een belangrijk uitgangspunt is om het te doen slagen. Ook de sociale cohesie in een buurt wordt hiermee versterkt. Zeker als we naar geïntegreerde zorg willen, is dit project onmisbaar. Ik ben dan ook erg trots op het team dat hiermee aan de slag gaat.
Luc: We vertrekken in een eerstelijnszone vanuit de persoon centraal te stellen, m.a.w. we stellen de noden van het individu voorop. Dat is voor ons echt belangrijk. En meer specifiek zetten we vooral in op kwetsbare mensen die niet eenvoudig toegang vinden tot zorg- en hulpverlening. Zorgzame Buurten helpt hen om hun eigen zorg in handen te nemen. Het project helpt eveneens informele en formele zorg en welzijn samen te brengen.
Brecht: Een zorgzame buurt is een ideaalbeeld van een buurt waar mensen voor elkaar zorgen en langer thuis kunnen leven. Dit kan alleen maar als je kennis hebt over de noden in de buurt, de omgeving en partners op elkaar afstemt en hierop kan inspelen. Zoals Evelyne zegt, kan zo een geïntegreerde zorg gerealiseerd worden.
Wat is het precieze doel?
Evelyne: De zorg naar de samenleving en de samenleving naar de zorg te brengen. Dat is ook waar geïntegreerde zorg voor staat. Als je merkt dat er een goede sociale cohesie is in een buurt waar iedereen op iedereen kan rekenen, kan er ook burenhulp ontstaan. Op die manier verlichten we ook het werk van onze eerstelijnsprofessionals. Een win-winsituatie dus!
Luc: Inderdaad, bruggen slaan tussen (kwetsbare) burgers en lokale verenigingen om zo formele en informele zorg- en welzijn samen te brengen. De essentie ligt in de persoon centraal te stellen en te luisteren naar wat die precies nodig heeft.
Het netwerk actief binnen de eerstelijnszone is bij uitstek geschikt om Zorgzame Buurten mee vorm te geven, maar ook om in de ELZ aan de slag te gaan met de lessen die geleerd worden in de Zorgzame Buurt. De Zorgzame Buurt is de voelspriet van de zorgraad en de zorgraad kan de kweekvijver worden van nieuwe Zorgzame Buurten om de levenskwaliteit van al onze inwoners te verbeteren.
#Iedereen buitengewoon Paspoel is een voorbeeld van een
Zorgzame Buurten project. Kunnen jullie hier meer over vertellen?
Brecht: Paspoel staat bekend als een sociale woonwijk in Tongeren. Maatschappelijke problemen zoals armoede, vereenzaming en vergrijzing zijn hier niet onbekend. De cijfers liegen er dan ook niet om: velen doen structureel beroep op thuiszorginstanties en er heerst veel armoede. We zijn daarom het proefproject Zorgzame Buurten gestart om enerzijds te luisteren naar de noden van de mensen en anderzijds hen ook te betrekken binnen zorg- en welzijn om op die manier te streven naar een inclusieve, warme en solidaire buurt waar iedereen er voor iedereen is.
Evelyne: Inderdaad. Een samenwerking op buurt, lokaal en zelfs op regionaal niveau is hierbij essentieel. Paspoel kent een goede buurtwerking, maar was nog niet helemaal op elkaar afgestemd. Wij wilden met dit project partners op het terrein bijeen brengen. Zo zijn we met vijf kernpartners rond de tafel gaan zitten en namen we contact op met Eerstelijnszone ZOLim, die vanuit hun netwerkexpertise een belangrijke inbreng hebben. Er werd een buurtsanalyse uitgevoerd in Tongeren om een beter zicht te krijgen op de noden en behoeftes van de burgers. We hebben dan een projectvoorstel ingediend en nu zijn er maar liefst 35 diverse netwerkpartners betrokken in #Iedereen buitengewoon Paspoel! Het concept leeft dus!
Wat is een buurtanalyse?
Een buurtanalyse is “een instrument om verbinding te maken én een volledig beeld van de buurt te krijgen. Je gaat na wie en wat al aanwezig is, en komt te weten waar de buurt nood aan heeft. Dit doe je door samen met alle betrokkenen in gesprek te gaan.”[1] Belangrijk is om oog te hebben voor de capaciteiten in de buurt; welke actoren binnen zorg en welzijn én andere partners zijn er aanwezig in de wijk? Welke ruimtes zijn er beschikbaar? Op die manier geeft een buurtanalyse een blik op de partners met wie je kan samenwerken en (op) welke bestaande werkingen je kan verder bouwen. Wil je zelf aan de slag gaan met een buurtanalyse? Bekijk het filmpje over buurtanalyse of lees de brochure van Saamo over zorgzame buurten.
Met welke concrete thema’s zijn jullie aan de slag gegaan?
Brecht: We merkten dat de digitale kloof in Paspoel de toegang tot zorg bemoeilijkte voor kwetsbare burgers en besloten in te zetten op digitale inclusie.
Zo zijn er mensen die geen internet hebben of niet weten hoe ze een online afspraak kunnen maken bij de gemeente. Belangrijk is dan om te kijken naar wie die mensen precies zijn en welke lokale verenigingen er bestaan, en ze met elkaar in contact te brengen. We proberen de eerstelijnsprofessionals op pad te sturen, zodat de burger veel beter en veel directer geholpen kan worden.
Waar liggen de kansen nu dat je sinds kort lid bent van een zorgraad
en dit project van tevoren goed kende?
Evelyne: Alle partners in de eerstelijnszone weten wat er leeft. We mogen de eerstelijnszones zeker dankbaar zijn hiervoor, want zij zijn een belangrijke meerwaarde. Enerzijds door hun groot netwerk waar we verder op kunnen bouwen. Anderzijds is de eerstelijnszone het aanspreekpunt en brengen ze alles in beweging. Binnen de zorgraad is er een cluster inwoners waar burgers in participeren. Dit helpt om bottom-up te werken en goed te communiceren. Ze krijgen zo ook het gevoel dat er effectief geluisterd wordt en dat het niet alleen de politiek is die beslist.
Wat is de rol van een eerstelijnszone over de verschillende projecten
heen m.b.t. Zorgzame Buurten?
Luc: Wij zijn een sterke facilitator. Door ons groot netwerk bezitten we de nodige knowhow. Als netwerkorganisatie zorgen wij ervoor dat we de juiste spelers aan boord hebben. Wij moeten opzoek gaan naar alles wat er gemist wordt in een bepaalde hoek. En dat is iets waar we blijven in groeien.
Vanuit VIVEL volgen we de projecten strategisch en inhoudelijk op. We sporen goede praktijken op, maar beluisteren ook waar zorgraden tegenaan lopen op het terrein. Zo kunnen we onze ondersteuning nog beter afstemmen. We geloven dat netwerken en uitwisseling tussen de projecten en de zorgraden een meerwaarde kunnen opleveren voor iedereen
Wat zijn de uitdagingen van dit project?
Evelyne: De verduurzaming is zowel het gedroomde resultaat als de uitdaging. We faciliteren veel, maar het is nog zoeken hoe we de concrete acties in de praktijk kunnen omzetten. Dat verreist een innovatieve houding.
Luc: Dat klopt, daarvoor moet je het project vanuit een totaalbeeld benaderen. Verduurzaming verreist daarnaast ook politieke goodwill en financiering. Een project dooft na het eindtermijn vaak uit. Veel hangt dus af van de draagkracht binnen de politiek voor een project.
Welke tips geven jullie tenslotte graag mee om te werken aan
projecten rond buurtgerichte zorg?
Luc: Durf out of the box te denken. Start eerst en vooral met een buurtanalyse en werk bottom-up. Luister naar de noden en vragen van de burger en probeer ze niet een product te verkopen.
Evelyne: Leer van elkaar en versterk elkaar. Het lokaal uitdragen is inderdaad een hele belangrijke. We moeten het warm water uiteindelijk niet uitvinden. We hebben zorgraden, maak daar gebruik van.
Save the date!
Geprikkeld door het concept zorgzame buurten? Ga dan in jouw provincie langs voor een inspiratiemoment!
20 april: Limburghallen – Genk, Limburg
24 april: Elisabeth Center – Antwerpen, Antwerpen
2 mei: Zebrastraat – Gent, Oost-Vlaanderen
8 mei: Maison de la Poste – Brussel, Vlaams-Brabant & Brussel
16 mei: Congresgebouw – Brugge, West-Vlaanderen
Inschrijven is mogelijk vanaf 9 maart via deze link. Stay tuned!
